O powieści

Mam wrażenie, że za mało piszę. Moi bliscy też mają takie wrażenie. Pisanie, dla przeciętnego człowieka, to ślęczenie godzinami nad maszyną do pisania, komputerem lub kartką papieru. Kiedyś u Kapuścińskiego przeczytałem taki passus, że pisanie nie może następować podczas obserwacji, ponieważ szkoda na to czasu. I obserwacji, i pisaniu nie wychodzi to na dobre. Wprawdzie Kapuściński pisał reportaże z podróży, ale czymże jest literatura, jak nie podróżą i relacją z niej opisaną. Nie da się pisać dobrze bez doświadczeń i obserwacji. Sam proces zapisywania to tylko formalność. Literaturę ma się w sobie, potem się po prostu z nas wylewa (jak twierdził Bukowski). Nie można literatury przymuszać. Zwróćcie uwagę, co się stało z pisarzami, którzy traktowali literaturę wyrobniczo. Kto teraz czyta naszego Kraszewskiego czy francuskiego Simenone’a? Człowiek inteligentny posiada zdolność do kondensacji swoich myśli, opisy przyrody i wystroju wnętrz bywają ciekawe, ale niewiele wnoszą do prozy oprócz spowolnienia akcji. Zazwyczaj są to warsztatowe popisy literackie. Lubię pisać to, co przeżyłem i przemyślałem. Mam wtedy poczucie uczciwie, rzetelnie wykonanej pracy. Są ludzie, którzy potrafią mówić i pisać bez końca. Nie ufam im. Nie da się… W życiu jest więcej milczenia niż słów. Kto szafuje słowami, nie ma do nich większego szacunku. Z kolei ci, co aspirują do roli pisarzy, tym bardziej powinni brać odpowiedzialność za słowa, a nuż sława wyniesie ich na literacki Parnas i każda wygenerowana przez nich głupota będzie miała status genialnej myśli. Paradoksalnie sława nie zależy w tych czasach często od tego, co się robi. Po prostu człowiek staje się sławny, o tym decydują media, a nie krytycy i fachowcy, których już prawie nie ma. Prawdziwy pisarz czy artysta nie przestaje tworzyć, nawet jak nie zostaje sławny. Historia zna mnóstwo takich przykładów. Twórca nie potrafi żyć bez tworzenia. Groteskowo to zabrzmiało — ponieważ współcześnie można być artystą i twórcą bez dzieł. Twórca powinien mieć odbiorców, choć sam jest dla siebie pierwszym i największym odbiorcą. Pozostali odbiorcy ulegają kaprysom, manipulacjom, wpływom, trendom, podpowiedziom, sugestiom itp. Na wierność odbiorców, podobnie jak na wierność kochanek, nie ma co liczyć. Jedni i drudzy kochają i lubią cię do tego samego momentu — do zainteresowania się kimś innym. Nie ma w tym nic dziwnego, człowiek nie jest przecież stworzony do rzeczy niemożliwych. Lubię płynność i błyskotliwość, a one najbardziej widoczne są w krótszych formach. Im coś jest bardziej przemyślane — tym krótsze. Pisanie powieści dla wielu jest zwyczajnie gawędą, „opowiadactwem”, spisywaniem słowotoku. Ale spróbujcie napisać powieść, gdy macie sporo głębokich przemyśleń. Wtedy każde zbędne zdanie kłuje dosłownie w oczy i w serce.

Nasze życie można zawrzeć w jednym zdaniu, i to pytającym.