Większe i mniejsze żywoty polskie. 2

BUJNOWSKA ZOFIA. Mamy poetę sybiraka Józefa Bujnowskiego (1910-2001), autora m.in. Pękniętego toru (Brasław 1937), uciekiniera spod Kaługi, o czym nie muszę przypominać. Ale mamy także sybiraczkę Zosię Bujnowską, której nazwisko podaje lubaczowski zesłaniec Franciszek Herzog (1931-2017), jej rówieśnik.
Zaskakuje mnie pośród deportowanych mnogość Bujnowskich. Kim była Zosia Bujnowska? Bo o Józefie Bujnowskim możemy przeczytać w wielu publikacjach: „walczył we Lwowie, następnie dostał się do niewoli i został osadzony w Juchnowie pod Kaługą, skąd uciekł i powrócił do Wilna. Był adiutantem Komendanta Miasta Wilna, działał w ZWZ. Osadzony w więzieniu w Wilnie, następnie w Gorkim i pod Urżumem. Przedostał się na Bliski Wschód jako żołnierz 2 Korpusu i brał udział w walkach na Środkowym Wschodzie i we Włoszech (…)”.
[5 V 2022]

MAKOWSCY. Przy porządkowaniu biblioteki odnalazłem lubaczowską książkę Aleksandra Skibickiego Marszruta życia (Narol 2004). Lubaczowską, bo Skibicki urodził się w Narolu koło Lubaczowa. To sybirak, któremu należy się nasza pamięć: „piątego stycznia 1941 roku pociąg przybył do stacji kolejowej w miejscowości Uchta (…). Łagier nazywał się Czibiu i przebywało w nim trzysta pięćdziesiąt osób. Otoczony wysokim płotem, składał się z kilku baraków, w których mieszkali więźniowie, a w każdym jego rogu stała wieża strażnicza, z wartownikami czuwającymi dzień i noc. Mieliśmy surowy zakaz zbliżania się do ogrodzenia. Uprzedzono nas, że w razie gdy strażnik zauważy kogokolwiek podchodzącego się do płotu, ma prawo strzelać do tej osoby jak do uciekiniera”.
Powinniśmy częściej zaglądać do poezji, a jeszcze częściej wracać do wspomnień sybirackich, choćby opublikowanych w Narolu. Wypisuję nazwiska naszych zesłańców, o których już czytałem (bracia Kostek i Tadeusz Makowscy, Szczepan Wiecierzyński, Wacław Tylicki), a z którymi ponownie chciałbym się spotkać. Tym bardziej że Karol Rysiowski, jak i Józef Wiciejowski zostali również wywiezieni z Lubaczowszczyzny. Z Narola właśnie.
[3 XI 2022]

OSTROMĘCKI ANDRZEJ HENRYK (1942-2021). Doktor nauk przyrodniczych. Opublikował m.in. tomy Węzełek na drogę (Warszawa 2017), A rzeka wciąż płynie (Konin 2018). Chciałbym posiedzieć nad poezją Andrzeja Ostromęckiego, skoro dawnymi czasy jako lubelski żaczek studiowałem wybór wierszy Bogdana Ostromęckiego, urzeczony jego nazwiskiem. Bo nazwisko jest samo w sobie piękne (Ostromęcki herbu Pomian), niemniej pięknie prezentują się Kontrymowiczowie herbu Oginiec, o których czytam w innym pożegnaniu.
[3 X 2022]

ROWIŃSCY. Czesław Kosturek i Mieczysław Kumorek. Oto sybiracy, których mylę przy każdej okazji. Choć staram się pamiętać, że samborzanin Czesław Kosturek napisał W czterech łagrach i trzynastu tiurmach, na pewno Kosturek, bo sprawdziłem.
Mieczysław Kumorek opublikował relację pod nieco innym tytułem (Z kresów do peczorskich łagrów), relację tę zechcę przeczytać po raz drugi, przynajmniej utrwalę sobie i uporządkuję nazwiska naszych zesłańców. Zwłaszcza że rozstaję się z poezją Leokadii Rowińskiej:

Woda w jeziorze barwy rozżarzonej miedzi,
dziwnie groźnie, złowrogo przelewa się w brzegach,
a nad nią nieruchoma rdzawa chmura siedzi.
Powyżej suną w karnych wojskowych szeregach
chmury brzuchate, sine, które ze wściekłością
sieką o ziemię ciężką kroplistą ulewą.
Ta rdzawa, nieruchoma — drży elektrycznością,
to samo centrum burzy. Wtem piorun gdzieś w drzewo
uderzył blisko (…).

[30 V 2023]

ZAWADZKI WITOLD (ur. w 1915 roku). Nie czytałem dotychczas Fleszarowej-Muskat, ale to się zmieni. Przyrzekam sobie usunąć zaległości w przypadku wielu naszych pisarzy, nie można skupiać się wyłącznie na broszurze o sybirakach, z którą zresztą pozostaję w polu. Choć przybywa mi różnych Kaleńskich i Lameńskich.
O sybiraku Witoldzie Zawadzkim napiszę osobno, chyba że znowu zapomnę o swoich powinnościach, zaniedbam się i poprzestanę na dyrdymałkach. A przecież „najpierwszym obowiązkiem każdego poety jest pamięć, pamięć i świadectwo” (Lubunia Hryniawska).
[2 VI 2022]